چکاپ کامل شامل چه مواردی است؟ | آیا به سلامتی خود اهمیت می‌دهید؟

بگذارید با هم روراست باشیم: چکاپ کامل -آن‌طور که فکرش را می‌کنید- وجود ندارد!

زمانی که مشغول طبابت به عنوان پزشک عمومی بودم، “درخواست‌کنندگان چکاپ، آن هم از نوع کامل” بخش بزرگی از مراجعانم را تشکیل می‌دادند. فکر نمی‌کنم از بین این موارد، کسی بوده باشد که برایش توضیح نداده باشم آنچه را که به این عنوان می‌شناسد و از من درخواست می‌کند، به تنهایی ارزشی ندارد و شاید حتی نیازمند انجامش هم نباشد.

آنچه مخلص کلامم بود این یک جمله بود: بسپار به من!

ما عملا در مسیر طبابت و رابطه پزشک و بیمار دچار یک آشفتگی شده‌ایم و تقسیم وظایفمان را فراموش کرده‌ایم. خیلی ساده و شسته رفته، تقسیم وظایف در رابطه پزشک و بیمار به این شکل است: بیمار شرح حال می‌دهد و شکایتش را بازگو می‌کند، پزشک شرح‌حال را هدفمند کرده، معاینه می‌کند، و پلن تشخیصی و درمانی را مشخص می‌کند.

حالا این رابطه به سطح دیکته‌ی بیمار به پزشک، با علم ناقص، بدون تفکر و تحلیل و طبیعتاً بدون دستاورد قابل اطمینان، تنزل پیدا کرده است. آنچه بیمار از ما می‌خواهد، به احتمال زیاد صرفا ناشی از گفت‌و‌شنود با اطرافیان و جستجو در وب و اطلاعات پراکنده‌ی غیر دقیق است. آنچه ما با آن روبه‌رو می‌شویم، به کنار راندن علمی است که انباشته‌ایم و قدرت تحلیلی که سعی در پروراندن آن داشته‌ایم.

با این حال، اگر این کار نتیجه مثبتی برای بیمار داشته باشد، حرفی نیست.

اما داستان از این قرار است:

آنچه بیمار از کامل بودن چکاپ انتظار دارد، در واقع اتفاق نمی‌افتد. حداقل در زمان حال، ما مثل ماشین نیستیم که با دیاگ زدن عیب و نقصمان را کشف کنیم و برای درمانش اقدام کنیم. این‌طور بگویم: حتی اگر تمام آزمایشاتی که امکان انجام آن‌ها وجود دارد را انجام دهید، فقط درصد کمی از آنچه به آن گرفتار هستید مشخص خواهد شد. چرا که تشخیص مستلزم رعایت این سلسله مراتب است: شرح‌حال، معاینه فیزیکی، پاراکلینیک.

تست‌ها اگر در جای خودشان انجام نشوند، حتی در صورت نرمال بودن نمی‌توانند نشان‌دهنده سلامت کامل فرد باشند. تست‌ها باید در کنار شرح‌حال و معاینه‌ی بیمار تفسیر شوند. طبیعتا این کار توسط پزشک انجام می‌شود.

بماند که حجم کار و هزینه‌ای که با انجام و درخواست تست‌های غیرضروری به جامعه و بیمار تحمیل می‌شود، ممکن است باعث شود دقت انجام تست‌ها در افرادی که واقعا نیاز به انجام آن دارند نیز پایین بیاید، یا حتی زمان دریافت این خدمات برای آنان که نیاز مبرم دارند طولانی‌تر شود.

در رابطه با اطمینان به نتایج و فایده‌ی انجام آزمایش برای بیماری‌ها، از اصطلاحات حساسیت و ویژگی استفاده می‌شود که توصیه می‌کنم اینجا در موردشان بیشتر بخوانید.

آنچه به شما توصیه می‌کنم این است:

1. اگر به سلامتی‌تان اهمیت می‌دهید، غربالگری‌ها را جدی بگیرید. حتی غربالگری هم فقط آزمایش نیست، مجموع شرح‌حال، معاینه و پاراکلینیک در موقعیت‌های مختلف است. مواردی وجود دارد که چک آن‌ها جهت بررسی سلامتی شما به صورت روتین لازم است، اما بسته به سن، وضعیت سلامت عمومی و فاکتورهای خطری که دارید متفاوت است. حتی فواصل انجام آن نیز بر اساس شرایط شخص شما تعیین می‌شود.
2. به پزشکتان اعتماد کنید. بهتر است اینطور بگویم: پزشکی را انتخاب کنید که بتوانید به او اطمینان کنید و پروسه تشخیص و درمان را بدون نگرانی به او بسپارید. به او اعتماد کنید تا آنچه با توجه به شرایط شما برایتان مورد نیاز است انجام شود. سرچ کنید، سوابق آن‌ها را ببینید، از دیگران در مورد تجربیات‌شان پرس‌وچو کنید. یافتن پزشک خوب و دسترسی به او این روزها نسبتا ساده‌تر از قبل است.

برگردیم به جمله اول. چکاپ کامل، آن‌طور که در ذهن عموم مردم شکل گرفته، که شامل انبوهی از تست‌های آزمایشگاهی از فرق سر تا نوک پا و چک ویتامین‌ها و سونو و ام‌آر‌آی و سی‌تی‌اسکن است، وجود ندارد.

در پست بعدی در مورد غربالگری‌ها و هرآنچه لازم است در مورد سلامتی‌تان به آن توجه داشته باشید می‌نویسم.